گروه فرهنگی «سراج24»- مرتضی اسماعیل دوست: ابوالفضل جلیلی، فیلمسازی شناخته شده در جشنواره های خارجی است که با فیلم هایی در بستر رئالیسم اجتماعی و فضایی شاعرانه در جشنواره هایی مانند رم، لوکارنو، سن سباستین، ونیز، سه قاره و دوربان صاحب جایزه شد، اما فیلم هایش به دلایل نامشخص و بدون وجود مشکلی از بابت نگاهی سیاسی و یا دینی تا به حال اکرانی سراسری در ایران نیافته و پس از سال ها اخیرا یکی از آثارش با نام «رقص خاک» در گروه هنر و تجربه به نمایش درآمده است.
جلیلی که اکنون در جزیره کیش برای داوری آثار جشنواره فیلم «موج» حضور دارد، در گفت و گویی تلفنی درباره شرایط اخیر خود صحبت کرد و گفت:« فعلا تنها فیلم «رقص خاک» پس از مدت ها در حال اکران محدودی است و وضعیت ساخت آثار جدید هنوز نامشخص است و بستگی به این دارد که گفته های صورت یافته تا چه حد به واقعیت تبدیل شود!»
این فیلمساز کهنه کار که در آثار و نگاهش عرفان اسلامی موج می زند، در ادامه گفت و گو درباره برگزاری جشنواره های فیلم در ایران و بازدهی لازمی که از آن در فرآیند رونق سینمای کشور خواهد داشت، اذعان کرد: «آرزو دارم که شرایط مساعدی پیش بیاید تا فیلمسازان جدا از ساخت فیلم بتوانند مسیر و راه خود را پیدا کنند و تنها صرف ساخت فیلم نمی تواند کمک کننده برای آن ها باشد. امیدوارم جشنواره ها در شرایطی برگزار شوند که شاهد کشف استعدادهای خاصی در آن باشیم و نه این که تنها جشنواره ای به اجرا درآید.»
اما در ادامه گفت و گو با جلیلی سعی بر این داشتم تا از این فرصت استفاده کرده و با نگاه کارشناسانه و همراه با تجربه بسیار فیلمسازی جهانی چون او که داوری بسیاری از جشنواره های بین المللی را به عهده داشته است، به بحثی مهم درباره پیوند سینما با مذهب و یا به تعبیری بهتر چگونگی رسیدن به مرزی معناگرایانه از فهم هنر نزد فیلمسازان بپردازم و جلیلی در این باره عنوان کرد: «مهم ترین بحث در فیلمسازی این است که اتفاقی خاص در درون فیلمساز رخ دهد، وگرنه شرایط و امکانات امروز امکان فیلمسازی را برای بسیاری مهیا ساخته است و حتی شاهدیم که دوربین های امروز ایجاد دیافراگم و فوکوس و موارد فنی را راحت کرده است.»
جلیلی در خصوص رابطه معنا و تصویر و این که چگونه می توان مباحث تئوریک را در خدمت فهم معناشناسانه جهان هستی و پدیده‌های الهی قرار داد٬ گفت: «بحث مهمی در این باره وجود دارد و ان‌شا‌الله پس از بازگشت به تهران در موقعیتی مناسب بتوانیم گفت‌و‌گوی کاملی با هم در این خصوص و مباحث دیگری از عرفان و سینما داشته باشیم. اما به اجمال باید عرض کنم که معضل مهم سینمای ما این است که در ایران راهنمای خوبی برای هدایت فیلمسازان جوان وجود ندارد. یعنی بسیاری از جوانان ما استعداد هنر را دارند اما کسی نیست که آن ها را در مسیری روشن هدایت کند و از این نظر به سمت موضوعاتی گمراه و یا غریبه با احوال خود و این سرزمین می روند. هنرمند ابتدا باید به خودسازی برسد تا آن اندیشه را در اثرش منتقل سازد و این نوع افراد در سینمای ایران کم هستند. انجام این مساله هم با زور و پول فراهم نخواهد شد و نیاز به افرادی دردمند و با دانش و آگاه دارد تا شاهد این باشیم که بچه مسلمان فیلمسازی توانسته با آثارش نگاهی متفاوت را نمایان کند.»
در ادامه گفت و گو با ابوالفضل جلیلی به این گزاره رسیدیم که چرا نسل های مختلف فیلمسازان ایرانی مساله و دغدغه در ساخت آثاری ارزش مدارانه و موضوعات مهمی متناسب با تحولات جهانی و نگاهی همراستا با اتفاقات مهم داخلی مانند انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ندارند که جلیلی در این باره گفت:« خیلی از فیلمسازان تنها می‌خواهند فیلم بسازند و مساله روشنی ندارند و یا این که تک بُعدی هستند و البته بخشی از این مساله به نبود چارچوب‌های مشخص فرهنگی در کشور و فضای بسته فکری و عدم توجه مسئولان امر برمی‌گردد. البته فیلمساز باید جدا از مساله تکنیکال به سراغ کسب دانش درباره موضوعاتی مهم مانند عرفان اسلامی و رخدادهایی در کشور چون جنگ تحمیلی برود و در این باره تحقیق کند. فیلمساز باید با اقشار مختلف جامعه ارتباط داشته باشد. ما بچه مسلمان هستیم و اعتقاداتی داریم و باید بتوانیم با آثارمان جهان را تکان دهیم!»
جلیلی به چگونگی بیان نگاهی همراستا با شخصیت هایی چون رزمندگان پرداخت و گفت: «همین دیشب بود که در همین جشنواره «موج» با جوانی درباره فیلمش که در خصوص جانبازان اعصاب و روان بود، گفت و گو می کردم و هنگامی که نظرم را خواست، به او گفتم که فیلمش خوب بوده و من دقایقی پس از تماشای آن گریه می کردم و ادای دِین نسبت به این افراد کردم و آرزو داشتم تا مسئولان ما این گونه آثار را ببینند. در ضمن به آن جوان فیلمساز گفتم که فیلمت اگرچه برای من قابل ارزش بود اما باید بتواند زبان گویای آن جانباز باشد و اگر او فیلمت را ببیند چیزی برای احساس تعلق و غرور برای کاری که کرده داشته باشد. یعنی فیلمساز باید با آثارش جدا از نمایش دردها نشان دهنده کرامت و بزرگی امثال جانبازان باشد و نه این که تنها دردها را بیان کند. سینمای دفاع مقدس تنها نمایش توپ و تانک نیست و فیلمسازان نباید تنها به دنبال بودجه برای ساخت هر فیلمی باشند.»
فیلمساز پیشکسوت سینمای ایران در پاسخ به این که جدا از عدم دغدغه فیلمسازان چه دلایلی موجب فاصله سینمای ایران با موضوعاتی ارزش مدارانه شده است، گفت: « آن هایی هم که مانند من دغدغه دارند شرایط مناسبی برای کار برایشان وجود ندارد و مسئولان فرهنگی هم به دنبال فیلمسازان دغدغه‌مند نیستند. من با شهید آوینی در آن دوران رفیق صمیمی بودم. باور کنید اگر ایشان هم اکنون زنده بود نمی گذاشتند به راحتی فیلم بسازد! متاسفانه فضای مناسبی برای ساخت آثار ارزشی و دردمند وجود ندارد و همه چیز در حد شعار باقی مانده است.»
